هوش هیجانی چیست و چگونه را تقویت کنیم؟

سابقا همه معتقد بودند که تنها افرادی باهوش هستند که ریاضیاتی قوی دارند یا در دانشگاه به موفقیت‌های بالایی رسیده باشند. اما رفته رفته، مشخص شد که آدمی خیلی پیچیده‌تر از این حرف‌ها است و توانایی‌های مختلف او ابعاد بسیار و گسترده و وسیعی دارد که نمی‌توان با دیدی محدود به آنها نگریست. به همین خاطر، روانشناسان و کارشناسان به اصطلاحات جدیدی در زمینه هوش و حواس انسان دست پیدا کردند. یکی از این عبارات و اصطلاحات تازه هم چیزی نبود جز: هوش هیجانی. اما هوش هیجانی واقعا چیست و چه معنایی دارد؟ برای شناخت و آشنایی با آن بهتر است با ما همراه باشید:

هوش هیجانی چیست و چه تعریفی دارد؟

شناخت، درک و مدیریت احساسات خود در کنار شناخت، درک و اثر گذاشتن بر احساسات دیگران را هوش هیجانی می‌گویند. در واقع، منظور از هوش هیجانی تسلط به عواطف و احساسات و اثر گذاشتن بر دیگران است. با وجود هوش هیجانی بالا، تسلط و شناخت فرد از خود و احساساتش افزایش پیدا می‌کند. شخصی که می‌داند در موقعیت‌های مختلف چه احساساتی در او ایجاد می‌شود و در واقع قادر به نوعی پیش‌بینی کردن رفتارها و احساسات خود در موقعیت‌های مختلف آتیِ زندگی است، راحت‌تر می‌تواند کنترل و مدیریت رفتارهایش را بر عهده بگیرد. زیرا از قبل به شکل‌گیری احساسات گوناگونی که در هر موقعیت ممکن است پیش آید، معترف و واقف است و راه‌های مدیریت کردن لحظات و به دست گرفتن کنترل اوضاع را به خوبی پیش‌بینی می‌کند.

کسانی که از هوش هیجانی خوبی برخوردار هستند، ضمن توانایی مدیریت و به دست گرفتن کنترل رفتارها و احساسات خود می‌توانند روی دیگران هم اثرات مثبتی داشته باشند. علت این است که دید آنها در درک حس و عقیده خود و دیگران بسیار قوی است و بنابراین می‌توانند با همدلی کردن با دیگران و شناخت احساس‌شان، مدیریت اوضاع را در روابط اجتماعی و شخصی به دست بگیرند. اما چگونه هوش هیجانی را در خود تقویت کنید؟

نوشتن از احساسات و عواطف خود

در تعریف هوش هیجانی به توانمندی افراد برای شناخت و کنترل حس خود و دیگران اشاره کردیم. برای اینکه به چنین مهارت و توانی در زندگی دست پیدا کنید، لازم است که خود و احساسات‌تان را به خوبی بشناسید. شخصی که به نوعی قوی از خودشناسی دست پیدا کرده باشد، قطعا در شناخت و همراهی با سایرین هم قوی عمل خواهد کرد. برای تقویت درک خود از احساسات شخصی و غیرشخصی، بهتر است از عواطف خود در دفترچه‌ای یادداشت‌برداری کنید. مثلا هر روز در پایان کار و وقت استراحت‌تان از حس‌هایی که در طول روز تجربه کرده‌اید برای خود بنویسید تا دومرتبه رفتار و حالاتی را که پشت سر گذاشته‌اید، مرور و بررسی کنید. به کمک مرور و بررسی‌های این‌چنینی، پس از مدتی تسلط خوبی نسبت به عواطف و واکنش‌های خود در مواقع مختلف به دست خواهید آورد. این کار به شما قدرت پیش‌بینی و شناخت بهتر از خود و به تبع آن از دیگران می‌دهد.

توجه به نظر و عقاید دیگران درباره خود

هوش هیجانی

یکی دیگر از اقدامات مفیدی که می‌توانید در راستای شناخت شخصی و تقویت هوش هیجانی خود به کار بگیرید. توجه به نظر و عقیده دیگران درباره حرکات، رفتار و شخصیت‌تان است. مثلا از دوستان و آشنایان بپرسید که شما را به عنوان چه فردی می‌شناسند؟ در شنیدن انعطاف‌پذیر باشید و فراموش نکنید که نظر آنها چه غلط باشد چه درست یا چه مطلوب‌تان باشد و چه نه، در ذهن آنها وجود دارد و علت شکل‌گیری نظر و عقیده‌شان درباره شما ناشی از مجموعه‌ای از رفتارها و رویکردهای شما بوده است. پس سعی کنید که به حرف دیگران گوش کنید تا ببینید که چه زوایای پنهانی دارید، چگونه بر دیگران اثر می‌گذارید و با شناخت بهتری که نسبت به خود کسب می‌کنید، به هوش هیجانی خود اضافه کنید.

فکر کردن به کارها و رفتارهای خود

همیشه در پایان روز، سعی کنید به آنچه کرده‌اید، حرف‌هایی که زده‌اید و رفتارهای خود دقت کرده و اعمال خود را ارزیابی نمایید. برای خود منتقدی ریزبین بشوید و تلاش کنید که با ارزیابی خود در طول هر روز، به واکنش‌هایی که بروز می‌دهید و احساساتی که در درون‌تان شکل می‌گیرد، واقف باشید. در این مسیر باید کاملا منعطف بوده و از دلیل‌تراشی برای اشتباهات‌تان بپرهیزید. نباید تلاش کنید که بیهوده، کارهایی را که در طول روز انجام داده‌اید، توجیه کنید. قصد شما از فکر کردن به کارها و رفتارتان، کشف نقاط حسی و شناختی‌تان است و می‌خواهید به کمک خودآگاهی بیشتر به افزایش هوش هیجانی‌تان کمک کنید.

تقویت مهارت گوش کردن به دیگران

یکی دیگر از روش‌هایی که موجب افزایش میزان هوش هیجانی می‌شود، تقویت مهارت گوش کردن به دیگران است. وقتی در میان صحبت دیگران می‌پرید و بدون اینکه دقیقا بفهمید درباره چه چیزی صحبت می‌کنند، در پی این هستید که نظر خودمان را مطرح کنید و حرف‌تان را به کرسی بنشانید، کیلومترها از دست‌یابی به هوش هیجانی دور می‌شوید. پس باید تلاش خود را به کار بگیرید تا شنونده‌ای عمیق و مؤثر باشید. یکی از ابعادی که در تعریف هوش هیجانی مطرح شد، توانایی شناخت عواطف دیگران و اثرگذاری بر آنها بود. خودتان قضاوت کنید، شخصی که به دنبال کشف و درک احساسات و نظرات دیگران نمی‌رود و متکلم وحده‌ای است که به دیگران کوچک‌ترین توجهی ندارد، چگونه قادر به اثرگذاری بر آنها و شناخت دقیق‌شان خواهد بود. اگر می‌خواهید از هوش هیجانی بالایی برخوردار باشید باید حتما تلاش کنید تا دقیق و آرام به دیگران گوش بدهید.

توجه به در جمع قرار گرفتن و همکاری با سایرین

افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار هستند معمولا در جمع به راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و مشکلی برای تعامل و همکاری با دیگران ندارند. اگر می‌خواهید هوش هیجانی بالایی داشته باشید، یکی از راه‌های تقویت این نوع از هوش در شما، اراده برای حضور و شرکت کردن در جمع‌های مختلف است. سعی کنید در اجتماع حضور داشته باشید و تلاش کنید با افراد مختلف در ارتباط قرار بگیرید. هر چقدر شخصیت‌های متفاوت و متنوع‌تری در زندگی، سر راه‌تان قرار بگیرند، بهتر و بیشتر می‌توانید احساسات خود در برابر دنیا و احساسات دنیا در مقابل خود را بشناسید. پس از تعامل و همکاری با دیگران نهراسید و آن را به چشم تمرینی ایده‌آل برای رشد هوش هیجانی در نظر بگیرید. از کارهای گروهی دوری نکنید و با شرکت در آنها بر مهارت‌های خود بیافزایید.

شناخت هیجانات و نقطه ضعف‌های خود

یکی از اصلی‌ترین بخش‌های شناخت احساسات و عواطف، آگاهی از نقاط روحی است که باعث می‌شود شما به هیجان بیایید. هیجانات به دو شکل مثبت و منفی بروز می‌کنند. هیجانات منفی، همان هیجان‌هایی هستند که مانع از فکر کردن منطقی و گرفتن تصمیمات صحیح می‌شوند و باعث می‌شوند شما به کارهایی دست بزنید که بسیار شتاب‌زده است و از روی احساسات آنی صورت گرفته است. هیجانات مثبت هم همان دسته از هیجاناتی هستند که روحیه‌تان را بالا برده و با بخشش انگیزه و نیرو به انجام کارهای رو به رشد و تکامل کمک می‌کنند. برای اینکه شخصیتی با هوش هیجانی بالا باشید، به شناخت دقیق هر دو بُعد از هیجانات خود نیازمند هستید. هر چقدر خود و هیجانات‌تان را بهتر بشناسید، امکان کنترل و مدیریت کردن آنها هم بیشتر و بیشتر می‌شود پس تلاش کنید تا نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کرده و از آنها پلی در جهت رشد بیشتر خود و افزایش هوش هیجانی‌تان بهره بگیرید.

در آخر

فراموش نکنید که فرد باهوش دیگر تعارف کلیشه‌ای قدیم را ندارد. متخصصان و کارشناسان در سطح جهانی اقدام به تعریف انواع مختلفی از هوش کرده‌اند. این انواع مختلف در همه افراد جهان وجود دارند و با تلاشی آگاهانه و تمرین قابل ارتقا و رشد هستند. هرگز فکر نکنید که فرد کم‌هوشی هستید. چه از لحاظ هوش هیجانی یا هر نوع دیگری از هوش. اگر شما به نتایج دلخواه‌تان نرسیده‌اید، دلیل آن است که به اندازه کافی اطلاعات درست و منطقی از چگونگی تقویت ویژگی‌های خوب در خود نداشته‌اید. اما همیشه جای تلاش و تغییر وجود دارد. پس تنها چیزی که در این مسیر نیاز است، اراده شما خواهد بود.