مهارت نه گفتن یکی از ضروریات فردی و اجتماعی است. قبول کردن هر کاری که دوست ندارید یا توان انجام آن را ندارید نشانه مسئولیتپذیری نیست اتفاقا در این صورت نتیجه به نحو احسن نخواهد بود. گاهی اوقات به خاطر جلب رضایت دیگران یا اعتمادبهنفس پایین توان نه گفتن و رد کردن درخواست دیگران را نداریم اما انجام آن ناخوشایند میشود و احساس منفی نسبت به خودمان ایجاد میکند یا حتی ممکن است متضرر شویم.
اگر بارها اتفاق افتاده که کاری را بهرغم علاقه و توانایی قبول کردهاید، حتما روی این رفتار بازنگری داشته باشید و مهارت نه گفتن را تمرین کنید و به آن پایبند باشید.
توانایی نه گفتن به درخواستهای نامعقول یا سخت، نشاندهنده اعتمادبهنفس، اراده و پافشاری بر حقوق خود است و یک رفتار مثبت محسوب میشود. در ادامه با خودساخته همراه باشید.
چرا نمیتوانیم نه بگوییم؟
دلایلی زیادی وجود دارد که مانع از قدرت نه گفتن ما می شود. این دلایل عبارتند از:
1- ترس از دست دادن موقعیت
اگر همکار یا کارفرما درخواستی خارج از حد وظایف تعیینشده داشته باشد، ممکن است فرد با وجود نداشتن وقت اضافی یا تداخل با کارهای شخصی آن را قبول کند صرفا به خاطر تثبیت موقعیت کاری یا حفظ جایگاه در گروه. اگر این اتفاق بارها تکرار شود و کاری را انجام دهید که به آن علاقه ندارید نسبت به خودتان احساس منفی پیدا خواهید کرد و این اعتمادبهنفس شما را کاهش میدهد.
2- از خود گذشتگی!
بعضی افراد به دلیل مهربانی بیشتر از توان خودشان به دیگران خدمت میکنند. این امر موجب افزایش توقع دیگران و بهمرور زمان نارضایتی از خود میشود. ازخودگذشتگی زیاد قدرشناسی دیگران را کاهش میدهد.
بیشتر بخوانید: چگونه با نه گفتن خودمان را نجات دهیم؟
3- از دست دادن فرصتها
اینکه همیشه به خاطر احتمالات درخواستی را قبول کنیم و خودمان را به سختی بی اندازیم معقول نیست. باید در حیطه مشخص وظایف کاری و اجتماعی و البته در حد توان خود تلاش کنیم.
4- ترس از نزاع
دوستی از شما درخواست ناپسندی دارد اگر به خاطر ترس از نزاع یا از دست دادن رابطه مجبور به قبول آن هستید، باید گفت بهتر است قید آن را بزنید و درباره کل رابطه تجدیدنظر کنید.
بیشتر بخوانید: آثار مخرب فشار کاری را نادیده نگیرید
5- عدم آموزش
مهارت نه گفتن و حفظ عزتنفس هم فطری و هم اکتسابی است. ممکن است در بعضی افراد به خاطر شرایط یا سایر خصوصیات اخلاقی کمرنگ شود؛ پس بهتر است از دوران کودکی آموزش و تقویت شود. کودکان در سن 3 الی5 سالگی تمایل به استقلال دارند. والدین باید متناسب با فهم کودک با داستان و بازی و توضیح روان به فرزند خود بیاموزند که مجبور نیست هر کاری را که تمایل نداشت انجام دهد یا اگر کسی قصد آزار او را داشت با صدایی بلند فریاد بزند نه!
6- عدم اعتمادبهنفس
بعضی افراد با وجود اطلاع از میزان توانایی خود یا آثار منفی درخواست دیگران صرفا به خاطر حفظ جایگاه یا ترس مهارت نه گفتن ندارند. اما نتیجه قبول کردن کاری که نمیپسندیم درنتیجه منجر به کاهش بیشتر اعتمادبهنفس خواهد شد.
آمارها نشان میدهند بخش قابل توجهی از اعتیادها و بزهکاریها به خاطر عدم توانایی در نه گفتن اتفاق میافتند.
7- نگرانی از گستاخ شدن
بعضی افراد فکر میکنند اگر درخواستی را رد کنند یک انسان گستاخ به نظر میآیند. اگر بتوانیم منطقی و محترمانه کاری که درست نمیدانیم را رد کنیم این یک مهارت مثبت است. اهمیت رضایت شخصی بیشتر از برداشت دیگران است و این اصلا خودخواهی نیست فقط احترام به خود است.
راهکارهایی برای تمرین مهارت نه گفتن
خودتان را بررسی کنید. ببینید کجا مهارت نه گفتن دارید و کجا مستأصل میشوید. شرایط و آنچه منجر به عدم نه گفتن شما میشود را یادداشت کنید. در این صورت بهتر میتوانید علت را کشف و این توانایی را در خود تقویت کنید. به چند راهکار برای تقویت مهارت نه گفتن اشاره میکنیم:
1- به خودتان احترام بگذارید
یک برنامه منظم و دقیق برای کارهایتان داشته باشید و به آن پایبند باشید. اصول و ضوابط اخلاقی که برایتان مهم است را بشناسید و به آنها اهمیت بدهید. برای خودتان هدف شخصی و کاری مشخص داشته باشید. و قسمت مهم اینکه میزان تواناییهای خودتان را بشناسید. و در آخر بگذارید دیگران چارچوب کلی علایق و رفتارهای شما را بشناسند.
وقتی به یک ثبات شخصیتی و خودشناسی صحیح برسید، دیگر اولویت با برنامه خودتان است. بهتر میتوانید تصمیم بگیرید و دیگر نه گفتن به کاری که نمیپسندید یا با برنامه شخصی شما تداخل داشته باشد سخت نخواهد بود.
فراموش نکنید این ما هستیم که با احترام به خود و رفتار صحیح میزان احترام دیگران به خودمان را تعیین میکنیم.
2- لحن مناسب داشته باشید
همینکه شما کاری را دوست ندارید، نمیتوانید یا درست نمیدانید برای قبول نکردن آن کافی است. پس نیازی به عصبانیت برای تحکیم موضع نیست. اتفاقا ورود احساسات به پاسخ ممکن است در طرف مقابل سوءبرداشت ایجاد کند یا وی را ترغیب کند که بر خواستهاش پافشاری کند. لحن مناسب هنگام نه گفتن محکم و بدون احساس است.
3- گزینههای جایگزین
پاسخ منفی برای شنونده خوشایند نیست همانطور که وقتی خودمان درخواستی داریم دوست داریم حتما پاسخ مثبت بشنویم.
اگر طرف مقابل برای شما گرامی است و کاری که میخواهد صرفا با وقت و برنامه شما تداخل دارد میتوانید گزینههای دیگری به او بدهید تا خوشحال شود و از ناراحتی نه گفتن بکاهد. مثلا اینکه: فردا نمیتوانم با تو کوهنوردی بیام اما آخر هفته وقتم آزاده. نمیتوانم برای اسبابکشی کمکت کنم اما برای رنگ کردن دیوارها خودمو میرسانم.
4- روشهای فشار روانی برای جواب مثبت گرفتن را بشناسید
به احتمال زیاد درخواستکننده بعد از جواب منفی شما، باز اصرار میکند مخصوصا اگر شما اندکی سست جواب داده باشید یا سابقاً مهارت نه گفتن نداشته باشید. ازجمله روشهای ایجاد فشار قلدری کردن است شاید متقاضی با سروصدا یا زورگویی بخواهد شما را مجبور کند؛ عجز و ناله کردن و ایجاد عذاب وجدان با عباراتی مثل تو هیچوقت کمک نمیکنی یا همیشه اینجوری هستی یک شگرد دیگر است؛ همچنین ممکن است با تعریف و تمجید شما را تحت تاثیر قرار بدهند اما احساسات را در تصمیم دخیل نکنید و با پیشبینی و آمادگی قبلی مغلوب این افراد نشوید. اگر اطمینان دارید که این کار را نمیخواهید یا ممکن است شما را متضرر کند به این رفتار توجهی نکنید.
5- پاسخ منفی سازنده بدهید
پاسخ خود را قاطعانه بدهید و این سه مرحله را انجام دهید. یک. به پاسخ منفی خود جهت مثبت بدهید مثلا بگویید حق با شماست، ای کاش می تونستم قبول کنم. دو. خیلی راحت دلیلتان برای نه گفتن را بیان کنید و محدودیتهای خود را توضیح دهید. سه. در آخر نظر خود از این اتفاق را با اعلام متاسفم که نشد، بیان کنید.
6- سریع و هیجانی تصمیم نگیرید
گاهی اوقات تحت تاثیر جو یا تعارفات، یا حتی به خاطر خودنمایی، کاری که نمیخواهیم را قبول میکنیم. فکر کردن قبل از تصمیمگیری خود یک مهارت است که باید با تمرین آن را به خصوصیت رفتاری تبدیل کنید. هنگامی که درخواستی از شما میشود، خوب به آن فکر کنید معایب و مزایایش را در نظر بگیرید. ملاحظات را یادداشت کنید و آنها را با صدای بلند بخوانید این کار برای از بین رفتن تردیدها خیلی موثر است. فرصت بخواهید و با یک متخصص مشورت کنید. به حافظهتان اکتفا نکنید و حتما تقویم کاریتان را بررسی کنید که تداخلی پیش نیاید. در این صورت تصمیم بهتری خواهید گرفت.
7- مدیریت توقع دیگران
مهربانی و یاریرساندن به دیگران بسیار نیکو و پسندیده است اما نباید بگذارید منجر به بدعادت شدن آنها بشود. احساسات شخصی خود را فراموش نکنید و تا جایی که توانایی دارید به کمک دیگران بروید نه بیشتر.
بعضی کارآفرینان احساس میکنند اگر تمام پیشنهادها را قبول کنند نشاندهنده قدرت آنهاست. اما عدم مدریت توقع دیگران نهتنها باعث رشد نخواهد شد بلکه به احتمال زیاد منجر به خطر افتادن اعتبار، کارایی یا حتی سلامتی بشود.
8- شخص را قبول کنید اما درخواستش را نه
شیوه نه گفتن نباید طوری باشد که متقاضی گمان کند با وی عناد شخصی دارید. میتوانید پاسخ منفی خود را بین دو عبارت مثبت بیان کنید. مثلا اینکه شما برای من محترمید، من این کار را نخواهم کرد اما برای شما آرزوی موفقیت میکنم. احترام و لحن صحیح را نیز فراموش نکنید. اگر شخص بر درخواستش سماجت کرد شما هم تکرار کنید من آدمش نیستم متاسفم این کار را انجام نمیدهم.
9- نیازی به عذرخواهی و توضیح نیست
وقتی به این نتیجه رسیدید که به هر دلیلی کاری را نمیخواهید بپذیرید با احترام پاسخ بدهید اما نیازی به عذرخواهی نیست. این کار موجب میشود طرف مقابل به خودش اجازه بدهد که اصرار کند. پاسختان را کوتاه و قاطعانه بیان کنید. یک یا دو جمله کوتاه کافی است توضیح زیاد از قاطعیت کلام شما میکاهد. عبارات منفعلانه به کار نبرید به جای نمیتوانم بگویید این کار را نخواهم کرد.
10- جواب مشخص و قطعی بدهید
تعارف و جلب نظر اطرافیان از دیرباز در فرهنگ ما جای گرفته. تا جایی که منجر به احترام و محبت بین افراد شود امری پسندیده است اما باید حدودش رعایت شود. بعضی افراد به جای نه گفتن قاطعانه پاسخ را در لفافه میگویند یا به بعد موکول میکنند تا تلخی جواب منفی را بکاهند و طرف مقابل را ناراحت نکنند مثلا بااینکه میدانند درنهایت کار انجام نمیشود میگویند بگذار بررسی کنم. این دست ملاحظهکاریها درنهایت ناراحتی طرف مقابل را بیشتر میکند چراکه منجر به امیدواری پوچ و اتلاف وقت میشوند.
11- خلع سلاح و تغییر موضوع
با تایید نظر درخواستکننده او را خلع سلاح کنید و بگویید: “باهات موافقم اما من نه” یا “خوبه ولی الان وقتش نیست” برای قطع صحبت درباره درخواست موضوع را عوض کنید و با شوخی و خنده هوشمندانه جو را تغییر دهید.
12- تمرین کنید
با نه گفتن به درخواستهای غیرضروری و کماهمیت، این مهارت را در خود تقویت کنید. لغو ملاقات اضافی وقتگذرانی و تفریحهای بیشازحد و…
13- نه گفتن همیشه هم بد نیست
به این فکر کنید که با این کار فرصت را برای خود نگه داشتهاید و میتوانید آن را با کاری مفیدتر جایگزین کنید. اگر رابطه یا جایگاهی بخواهد به خاطر نه گفتن شما به کاری که دوستش ندارید تخریب شود، همان بهتر که این اتفاق بیفتد! شاید این یک دلیل برای پیدا کردن دوست و روابط جدید و بهتر باشد.
14- بعد از نه گفتن
خودتان را تقویت کنید تا بتوانید بعد از نه گفتن بر موضع خود بمانید یا اگر لازم شد دربارهاش مذاکره کنید. مواظب احساسات باشید گاهی اوقات بر منطق شما غلبه میکنند. وقتی ازلحاظ توانایی و برنامه شخصی یا فاکتورهای اخلاقی موضوع را بررسی کردهاید دیگر جایی برای عذاب وجدان یا ناراحتی نیست.
فراموش نکنید که نمیتوان همیشه همه را راضی نگه داشت و لازم نیست با هزینه شخصیتان زیاد از حد خوب باشید.
لینک کوتاه مطلب: |
برای کپی کلیک کنید |
ما عاشق خواندن نظرات شما هستیم!